Zhan Zhuang Staande Meditatie: De meest cruciale oefening in Qigong en Taiji

We hebben het over Zhan Zhuang ofwel staande meditatie. Vrij vertaald betekent het staan als een paal. Staande meditatie wordt ook wel boommeditatie genoemd, omdat de armen vaak een houding aannemen alsof je een boom omhelst (boomhouding). In deze blog zal ik verder toelichten wat deze staande meditatie nu precies is en waarom deze zo belangrijk is.
 
Beweging in stilte (motion in stillness)
Gewoon stilstaan, wat stelt dat nou voor en waar kan dat nou goed voor zijn zou je in eerste instantie denken? Maar juist door een bepaalde tijd stil te staan, gebeurt er een hele hoop van binnen, zowel fysiek als mentaal. Dit wordt in Qigong ‘motion in stillness’ ofwel beweging in stilte genoemd. Van buiten is alles stil en statisch, van binnen is Qi actief en in beweging. Zhan Zhuang is daarom zowel actief (Yang) als passief (Yin).
 
‘Motion in stillness’ is vooral kenmerkend in Jing Gong (Still Qigong). Binnen deze Qigong categorie komen er geen fysieke bewegingen aan te pas en wordt er hoofdzakelijk met de geest en adem gewerkt, soms in combinatie met klanken en mudra’s, Liu Zi Jue is hier een voorbeeld van. Omdat Jing Gong meestal zittend wordt gedaan, kunnen we de oefeningen binnen deze categorie gemakshalve als zittende meditaties omschrijven.
 
‘Stillness in motion’ ofwel stilte in beweging is het tegenovergestelde principe en drukt het belang uit van het behouden van een kalme geest tijdens bewegingen. Dit is vooral kenmerken voor de categorie Dong Gong (bewegende Qigong). De meest beoefende Qigong vormen zijn meestal Moving Qigong, zoals Ba Duan Jin (Acht Brokaten), Wudang Wu Xing Qigong, Yi Jin Jing, Body&Mind en Lift Qi Up Pour Qi Down (Zhineng Qigong), Tian Yuan (Yuan Gong), Ren Yuan (Yuan Gong) en Xia Yuan (Yuan Gong).
 
Staande meditatie is te categoriseren als een vorm van Jing Gong, maar omdat er soms (zo nu en dan) toch wat bewegingen in voorkomen (bijvoorbeeld het afwisselen van handposities of inleidende /afsluitende bewegingen) wordt Zhan Zhuang ook op snijvlak van Jing Gong en Dong Gong gepositioneerd.

Fysieke voordelen
De lichaamshouding speelt een belangrijke rol in de staande meditatie, omdat hierdoor de fysieke lichaamstructuur en de lichaamsfuncties versterkt worden. Zo versterkt het de botten en reinigt het beenmerg, waar in diverse traditionele Qigong vormen veel aandacht aan wordt besteed, bijvoorbeeld in de Xi Sui Jing. De Oude wijzen zeggen dat het reinigen van het merg dient te beginnen met Zhan Zhuang.
 
De staande meditatie zorgt ervoor dat de gehele lichaamsstructuur (op het niveau van de spieren en skelet) verbeterd wordt. Om zonder ongemak lange tijd stil te kunnen staan, dient het lichaam namelijk goed uitgelijnd en uitgebalanceerd te zijn. Hierdoor wordt onze houding natuurlijker en krijgen de gewrichten (de poorten van de Qi) meer ruimte. Dit zorgt ervoor dat Qi en bloed overal vrij kan (door)stromen. Hierdoor worden Qi blokkades in bijvoorbeeld schouders, nek, onderrug en heupen en daarmee klachten in deze gebieden opgeheven. Het is zelfs mogelijk dat gewrichten en botten letterlijk verschuiven om weer in hun natuurlijke (goede) positie in het lichaam terecht te komen.
 
Een ander belangrijk doel en effect is een ontspannen en open onderrug. Bij het beoefenen van Taiji (en Qigong) op hoog niveau, leiden de onderrug en Mingmen (de energiepoort in de onderrug) alle bewegingen en de interne kracht van het hele lichaam. Als de onderrug open is, dan kan ook Mingmen zich openen, die gezien wordt als de sleutel tot een lang leven. Meer over Mingmen kun je lezen in mijn andere blog.
 
Energetische voordelen
Door het beoefenen van Zhan Zhuang blijft Qi beter opgenomen en behouden in het lichaam. Dit is vooral noodzakelijk is als je met behulp van Moving Qigong, zoals de Tian Yuan of Lift Qi Up Pour Qi Down vorm externe Qi hebt verzameld. De opgenomen externe Qi van het universum wordt met Zhan Zhuang verwerkt en omgezet in eigen Qi om vervolgens het hele lichaam mee te voeden. De verzamelde Qi wordt vanuit de oppervlakkige lagen van het lichaam (huid en membranen) in de diepere lagen van het lichaam gebracht (spieren, botten en organen).
 
Als de focus in het Dantian wordt gehouden, zorgt dit er ook voor dat Qi in het Dantian wordt verzameld en versterkt. Verder wordt met Zhan Zhuang alle Qi in het lic
haam in balans gebracht en de Qi stroom bevordert in bijvoorbeeld de twaalf meridianen en de kleine hemelse kringloop (Ren Mai en Du Mai).

Tijdens het kalm maken van de geest in Zhan Zhuang kunnen er ongezonde denkpatronen en gewoonten van het bewustzijn komen opzetten en zichtbaar worden. Veel mensen de gewoonte altijd bezig te (willen) zijn. Door het niets doen wordt je plots geconfronteerd met deze gewoonte (patroon). Het leuke is dat de staande meditatie je meteen uitdaagt dit patroon te veranderen. Dit helpt je weer andere patronen aan te kunnen pakken, want door je geest met de staande meditatie stil, sterk en stabiel te maken, krijg je wilskracht om door te zetten en niet op te geven patronen te veranderen. Meer over patronen kun je lezen in een aankomende serie blogs over dit belangrijke aspect van  Life Cultivation in zal gaan.
 
Bij consequente oefening kun je ook in het dagelijks leven veel profijt hebben van de mentale verbeteringen die optreden door deze bijzondere meditatie. Zhan Zhuang brengt je na enige oefening in een staat van diepe ontspanning en kalmte, een staat van balans, stabiliteit, rust, harmonie en eenheid van lichaam, Qi en geest, vrij van emoties. Dit is de Qigong staat die we ook in het dagelijks leven zoveel mogelijk willen vasthouden, die je dus met deze meditatie kan trainen en in het echte leven kan toepassen. In deze intern gerichte staat, wordt voorkomen dat we Qi verliezen, zoals dat in een extern gerichte, versnipperde, verdeelde staat gebeurd. Je bent beter in staat in dagelijkse situaties een kalme staat te behouden, waardoor je veel beter met situaties kunt omgaan, in controle blijft en minder stress ervaart.

De houding
De armhouding loopt uiteen per Qigong of Taiji systeem. Zo kun je de handen dichtbij het lichaam houden en de onderarmen meer laten hangen van (omarmen van een kleine boom of Qibal), maar ook juist ver van het lichaam afhouden (omarmen van een grote boom of Qibal). Ook de hoogte van de armen en handen verschilt. In de Shaolin variant zoals ik ik die heb geleerd bijvoorbeeld, worden zowel de handen als de armen heel dichtbij het lichaam gehouden (5-10 cm), hoog voor de borst vlakbij de keel met de armen helemaal horizontaal (parallel met de grond). In Wudang (Daoistische) Zhan Zhuang worden ze ook voor de borst gehouden, maar lager met de onderarmen naar beneden hangend. In de Di Yuan staande meditatie worden de armen eerst voor de onderbuik (onderste Dantian) gehouden, dan voor de borst (middelste Dantian) en ten slotte boven het hoofd (bovenste Dantian) om Qi in de drie Dantian te versterken, maar ook deze drie energiecentra (die de drie hoofcomponenten van het menselijk leven; Jing, Qi en Shen vertegenwoordigen en verenigen) met elkaar te verbinden. Beginners kunnen het beste hun handen voor het onderste Dantian houden (meestal in een ronde boog alsof je een bal of boom omarmt. Gevorderden kunnen (als de interne Qi sterker is en overvloedig is) de armen hoger houden, namelijk voor de borst, voor het hoofd of boven het hoofd houden.
 
De beenhouding verschilt net als de armhouding ook per systeem en stijl. In de meeste varianten staande benen op schouderbreedte (kleine paardenstand) en is het lichaam meer gezonken (dieper door de knieën gebogen) alsof je op het puntje van een kruk gaat zitten met het bekken naar achteren gekanteld en staartbeentje recht naar beneden hangend. Deze houding zorgt dat de onderrug zich ontspant en opent en laat Qi via de Yang meridianen (buitenkant) van de benen dalen en via Yin meridianen (binnenkant) stijgen.
Gevorderden kunnen ook in Da Mabu ofwel de grote paardenstand (twee keer schouderbreedte). Deze stand is erg effectief voor het mobiliseren van interne Qi, vergroten van Qi in het onderste Dantian en sterker maken van de geest. De Shaolin monniken worden in deze stand getraind door op de bovenbenen een kommetje rijst te zetten en deze vervolgens in die stand leeg te eten. Beginners starten in een hoge stand om deze vervolgens steeds verder te verlagen totdat de bovenbenen parallel met de grond zijn. Da Mabu Zhan Zhuang training start met 5-10 minuten per dag en kan uitgebouwd worden tot wel 1 uur.
 
Staand mediteren heeft zo zijn voordelen ten opzichte van zittende meditaties; De geest moet alerter blijven een goede houding te handhaven (je goede gecorrigeerde houding kan namelijk snel weer terugglijden in de oude, verkeerde houding als je weg dwaalt), maar ook om het evenwicht niet te verliezen en om te vallen. Er is dus minder kans om in te dutten en de focus te verliezen zoals bij zittende meditaties.

Gebeurtenissen in het trainingsproces
Omdat de meeste mensen zoals eerder gezegd gewend zijn altijd iets te doen en in beweging zijn, zal de staande meditatie (stil staan) in het begin vaak eerst voor pijn, onrust en ander ongemak zorgen. Als de geest niet ontspannen is, kan het lichaam ook niet ontspannen en vica versa. Zo kom je er bijvoorbeeld achter hoe rusteloos en druk je geest eigenlijk wel niet is. Je wordt spontaan uitgedaagd om je geest te kalmeren en verstillen, want een kalme, ontspannen staat is de enige manier is om de staande meditatie lang te kunnen volhouden en als prettig te ervaren. Met name in het beginstadium kan het beoefenen van de staande meditatie als een strijd ervaren worden en tot een haat-liefde verhouding leiden.
 
Het verstillen van de geest wordt ook wel het temmen van de aap genoemd (‘Taming the monkey’) genoemd, want de geest is rusteloos, omdat die voortdurend door een aap (onze gedachten) wordt lastiggevallen. Daarom moeten we de aap een banaan, zodat die zich rustig houdt. De truc is om de focus ergens op te leggen, zoals de ademhaling, Dantian, Qi of een energiepoort, etc. Dit principe wordt in ook wel ‘100 gedachten door een enkele gedachte vervangen’ genoemd. In de Three Centers Merge (Zh
ineng Qigong) wordt de focus gelegd op de drie energiepoorten Laogong, Yongquan en Bahui en het onderste Dantian. In Di Yuan (Yuan Gong) wordt de focus met name gelegd op de drie Dantian (opeenvolgend).
 
Het is niet prettig met pijn en spanningen in bepaalde delen van het lichaam geconfronteerd te worden, maar zo leer je wel te ontdekken waar er Qi blokkades zitten en hier iets aan te doen. Je kunt pijn en spanning negeren en de aandacht ergens anders op leggen, maar het is beter je focus hier te houden om de transformatie van Qi ofwel het Healing proces in dit gebied mogelijk te maken. Verander niet van positie en beweeg niet. Verbindt je niet met de pijn, maar observeer deze alsof je iemand anders bent. Stel dit gebied voor als een lege, open, transparante ruimte.
 
Een ander veel voorkomend beginners symptoon is het trillen van de benen of zelfs het hele lichaam. Dat is een teken dat er Qi doorheen wil stromen, maar nog geblokkeerd wordt. Het is belangrijk het trillen te negeren en de meditatie niet te onderbreken, zodat blokkades zich kunnen opheffen en de Qi stroom in de benen verbetert.
 
Naarmate je consequent, vaker en langer traint, zullen deze vervelende ervaringen verdwijnen en overgaan in allerlei mooie uiteenlopende ervaringen en sensaties, waarbij elke meditatie weer een andere innerlijke reis kan zijn. Je lichaam kan lichter en ruimtelijker of gewichtloos aanvoelen, alsof het gedragen wordt door Qi. Je geest wordt steeds stiller, vrediger, serener. Je komt in een staat van extreme kalmte (Ding), van leegte (Kong) of een staat waarin er geen intern en extern meer is, en je lichaam niet meer voelt (Kong Kong Dang Dang, Huang Huang Hu Hu). Je kunt de bewegingen en veranderingen van Qi in te lichaam en hierbij sensaties ervaren als warmte, tintels en licht, wat een wonderbaarlijke en heerlijke ervaring kan zijn. Belangrijk is wel om je hier niet aan te hechten, maar te laten gebeuren zonder fixaties en verwachtingspatronen.
 
Duur van de meditatie
De lengte van de meditatie is afhankelijk van het niveau en gewenste doelen en effecten van de beoefenaar Beginners wordt aanbevolen minimaal 10 minuten staand te mediteren en gevorderden 30-45 minuten. Ver-gevorderden kunnen dit wel urenlang volhouden. Doorzetten en discipline zijn belangrijk om de meditatieduur op te bouwen. Een 100 dagen gong kan hierbij helpen en is aan te bevelen. Lees meer over de voordelen van een 100 dagen gong in mijn andere blog hierover. Begin met 5 minuten per dag en bouw het elke week met 5 minuten uit naar minimaal 30 minuten. Als je doorzet en consequent (dagelijks) oefent, zullen je staande meditaties steeds makkelijker, dieper en prettiger worden.
 
Conclusie
De staande meditatie is een hele belangrijke oefening, die vele voordelen kent en iedere Taiji en Qigong beoefenaar niet kan laten liggen als deze goede progressie wil maken en zijn Gongfu (niveau van vaardigheid) wil verhogen. Het kent voordelen op fysiek, mentaal en energetisch niveau, die gezamenlijk werken aan het verenigen en harmoniseren van Jing (essentie/lichaam) Qi en Shen (geest) de drie hoofdcomponenten van het menselijk lichaam, op een diep niveau, wat de algehele gezondheid ten goede komt. Persoonlijk heb ik het meeste baat bij de mentale voordelen; het verkrijgen en behouden van een sterke, stabiele, heldere geest en een kalme staat in Qigong en in het dagelijkse leven.
 
In de Yuan Gong workshop op 10 september 2016 zal (naast de Tian Yuan vorm) de Di Yuan staande mediatie worden aangeleerd, die voornamelijk gericht is op het verbinden, vullen en versterken van de drie Dantian. Samen vormen deze twee methoden een krachtige combinatie om je geest en lichaam tot een hoger niveau van balans, gezondheid, vitaliteit, innerlijk geluk en welzijn te brengen.

Vond je dit interessant? 
Laat dan een reactie achter of schrijf je in voor onze mailing door het contactformulier in te vullen en ontvang onze nieuwsbrieven en artikelen direct in je mailbox.